Spreekpunten Deltacommissaris Wim Kuijken voor presentatie Franse delegatie op 13 april in Zeeland

Toespraak | 13-04-2010

Inleiding

U heeft vandaag een belangrijk deel van de Nederlandse Delta bezocht. Nederland is gelegen in een laaggelegen, welvarende en dichtbevolkte delta die kwetsbaar is voor overstromingen. Bijna 60% van het land is overstroombaar. Hier wonen ongeveer 9 miljoen mensen en is er een groot geïnvesteerd vermogen. Een voorzichtige schatting is dat dit ongeveer €1.500 miljard betreft. 

Aanleiding Deltaprogramma

Er zijn drie urgente redenen voor een nationaal Deltaprogramma:

1. Nederland lijkt goed beschermd, maar onze veiligheid is nog niet geheel op orde. Niet alle waterkeringen voldoen aan de wettelijke normen.
2. De bescherming van onze dijken en duinen gebaseerd op normen die zijn gedateerd uit de jaren ’60, na de ramp van 1953.
3. De natuur is grillig en er zijn onzekerheden. Deze onzekerheden nemen toe met de opwarming van de aarde. Vast staat hetgeen we feitelijk meten binnen en buiten Nederland: a. de temperatuur is gestegen met 1,7 ºC in de afgelopen eeuw; b. de zeespiegel is gestegen met  ongeveer 20 cm in de afgelopen eeuw en wereldwijd wordt de laatste tien jaar een versnelling gemeten tot 30 cm per eeuw; c. de rivierafvoer kent ongeveer 10 tot 20% hogere jaarmaxima in Rijn en Maas.

Het is verstandig om goed voorbereid te zijn voor de rest van deze eeuw.

Aanpak

Het Deltaprogramma moet ervoor zorgen dat de Nederlanders en de Nederlandse economie goed beschermd blijven tegen overstromingen, nu en in de toekomst. Het Deltaprogramma moet ook zorgen voor een goede watervoorziening op langere termijn. Dit is een belangrijke randvoorwaarde voor onze economie.

Het Deltaprogramma krijgt een (wettelijke) basis in de Deltawet. Het ontwerp hiervoor is op 1 februari 2010 ingediend bij de Tweede Kamer. Vanwege de val van het kabinet is deze wet nog niet behandeld. In deze wet zijn ook het Deltafonds en de taken en bevoegdheden van de Deltacommissaris opgenomen. Deze set combineert een onmisbare juridische basis met de daarvoor benodigde financiering en organisatie voor een succesvolle korte en lange termijn aanpak om Nederland waterveilig te houden met voldoende zoetwater ook in droge tijden.

Het unieke van het Deltaprogramma is dat wordt gewerkt aan het voorkomen van een ramp. Het is geen reactie op een ramp. Het wordt opgezet in een periode waarin de veiligheid onder controle is. Met een dergelijke nationale aanpak worden we niet gedwongen om voor snelle ad-hoc oplossingen te kiezen als het is mis gegaan, maar kunnen we goede en aantrekkelijke veiligheidsoplossingen ontwikkelen en uitvoeren.

Het programma is eveneens uniek omdat het maatregelen voor waterveiligheid en zoetwatervoorziening combineert met ambities voor natuurontwikkeling en ruimtelijke ordening.  

Rol deltacommissaris

De deltacommissaris is een regeringscommissaris met een centrale positie in het bestuurlijk veld. Hij leidt het nationale programma en heeft rechtstreeks toegang tot de ministers en de minister-president, de regionale besturen en het parlement. Er komt een apart Deltafonds, met vanaf 2020 1 miljard euro per jaar. Het DP gaat over deze eeuw en bereidt maatregelen voor tot 2050 en daarna.

Het Deltaprogramma verschijnt met de begrotingsstukken in september elk jaar. Belangrijker is de manier van werken:

•     ik wil iedereen erbij betrekken;
• joint fact finding;
• ruimte bieden voor verbinding tussen de partijen;
• vernieuwende ideëen opzoeken;
• horizontaal werken tussen betrokken bestuurslagen.      

De basiswaarden van het Deltaprogramma zijn solidariteit, flexibiliteit en duurzaamheid. En als uitgangspunten gelden samenhang, consistentie en transparantie.

De opgave is complex, maar uitdagend. Uniek en relevant voor Nederland. Het aantal spelers is omvangrijk. Rijk en regio zijn de opdrachtgevers. Er zijn negen deelprogramma’s, waarvan drie generiek (veiligheidsnormen, zoetwaterstrategie en woningbouw) en zes gebiedsgericht (waaronder dit deelprogramma Zuidwestelijke Delta en ook de kust en het rivierengebied van Rijn en Maas). We werken met breed samengestelde programmaorganisaties. Er is een centrale rol voor de programmadirecteuren van de deelprogramma's. Er zijn stuurgroepen om rijk en regio te verbinden en deelprogramma’s te sturen.
De voorstellen komen samen in het Nationaal Bestuurlijk Overleg waar het Deltaprogramma wordt besproken.

Ik trek tijd uit voor een grondige verkenning. Op dit moment moeten we belangendiscussies vermijden, ten gunste van het gezamenlijk belang: de veiligheid van Nederland en zoetwatervoorziening. Het is noodzakelijk samen keuzes voor te bereiden".

De deltabeslissingen geven richting aan de ontwikkelingen in meerdere deelprogramma’s. Deze zijn politiek, structurerend en randvoorwaardelijk voor beslissingen in meerdere gebieden. Ze zijn van zijn essentieel belang voor de samenhang en de verbinding in het Deltaprogramma. Op dit moment zijn er 4 deltabeslissingen:

• principebeslissing over veiligheidsnormen in 2011;
• een strategie voor zoetwatervoorziening in 2014;
• bescherming Rijnmond in 2014 (liefst eerder);
• peilbeheer IJsselmeer op lange termijn in 2015.      

Deze zijn onderwerp van gesprek in de regio en er is ruimte voor een 5de Deltabeslissing.

Ik sta open voor ideeën en nodig mensen uit voor gesprek, reflectie en tegenspraak. Bijvoorbeeld over de organisatie van het Deltaprogramma, over de samenwerking, over vernieuwing en over de betekenis van de deltabeslissingen voor de samenhang. Zo blijven we allemaal scherp!

Afsluiting

Het was een eer om u vanmiddag in korte tijd mee te mogen nemen in de aanleiding en de aanpak van het Deltaprogramma en mijn eigen rol daarin. Ik hoop dat ik u met dit verhaal heb kunnen inspireren en u ideeën heb kunnen geven om in uw eigen land te kunnen delen  en mogelijk verder te kunnen ontwikkelen. Ik wens u een aangenaam verblijf in dit prachtige deel van Nederland.