Binnen het Programma Integraal Riviermanagement (IRM) werken het Rijk en de regionale (water)partners samen aan een vitaal, veilig en aantrekkelijk Maas- en Rijngebied zodat we - met een duurzaam beheer - voorbereid zijn op de toekomst.
Tijdens een bestuurlijk overleg op 4 juli 2019 - met vertegenwoordigers van Maas en Rijn, de Deltacommissaris en minister Cora van Nieuwenhuizen - is de opdracht voor het Programma IRM vastgesteld en is besloten de Stuurgroep IRM en een overkoepelend bestuurlijk overleg officieel in te stellen.
De opgave en de context van integraal riviermanagement hebben we in een animatie geduid.
We zien een getekende animatie over Integraal Riviermanagement en de voice-over stem spreekt de volgende tekst uit:
De Rijn en Maas zijn belangrijk voor onze economie en beïnvloeden de leefbaarheid. Door twee ontwikkelingen heeft het Rijk bij deze rivieren een aantal opgaven.
Met het beeld volgen we de rivier. Op de rivier vaart een vrachtschip. Op de achtergrond zien we allerlei havenactiviteiten. Er vliegt een vogel het beeld in.
De eerste ontwikkeling is de klimaatverandering waardoor het harder regent en er meer water stroomt door de rivier wat leidt tot hogere afvoerpieken.
Het scherm splitst, op de rechterhelft verschijnt een kaart van Europa waarop de rivieren zichtbaar zijn en wolken met regen.
Ook kan het juist droger zijn met laag water als gevolg.
In het linker gedeelte van het scherm zien we het bootje naar beneden zakken.
De tweede ontwikkeling is de erosie van het zomerbed als gevolg van een tekort aan sediment in de rivier.
Er verschijnt een nieuw beeld met een dwarsdoorsnede van de rivier. In de rivier zwemt een vis.
De rivier snijdt zich daardoor steeds dieper in.
De rivierbodem daalt en het waterpeil daalt mee.
Erosie leidt er toe dat de waterspiegel steeds lager komt te staan.
Er verschijnt wederom een nieuw beeld, met een vrachtschip in de rivier.
Vooral op de Waal, maar ook op de IJssel.
Over het beeld komt een ronde uitsnede met daarop de Waal en de Rivier.
Op plaatsen waar de rivierbodem niet mee daalt ontstaan daardoor drempels voor de binnenvaart,
bijvoorbeeld waar de bodem met stenen is vastgelegd, zoals bij Nijmegen of bij sluizen.
De ronde uitsnede verdwijnt, het schip vaart verder naar en koerst af op een sluis.
Schepen kunnen daardoor minder lading vervoeren of lopen vast.
Vanuit de lucht komt een aantal containers op het schip erbij waardoor het schip dieper komt te liggen en je ziet dat de drempel op de bodem een obstakel vormt.
De lage waterstanden, die als gevolg van klimaatverandering ook nog vaker optreden,
tasten ook natuur en waterkwaliteit aan evenals de verdeling en inlaat van zoet water.
Het beeld schuift versneld naar links. Eerst komt er een ronde uitsnede in beeld waarbinnen de bodem is uitvergroot, vervolgens schuiven we verder naar links en verschijnt in de ronde uitsnede met daarin de Waal en IJssel.
Deze twee ontwikkelingen geven het Rijk een aantal samenhangende opgaven:
het halen van de normen voor waterveiligheid, voldoen aan nationale en internationale afspraken over bevaarbaarheid van de rivieren, het halen van doelen voor de kaderrichtlijn water (KRMW) en Natura2000 en het in stand houden van de zoetwatervoorziening.
Het beeld schuift naar boven. In het scherm verschijnen vijf cirkels met daarin achtereenvolgens: een huisje achter een dijk, een nota met op de voorzijde een bootje, een onderwaterbeeld met vissen, een fuut op het water en een waterkraan.
Om dit op te lossen, lijkt een integrale benadering passend.
Om de vijf cirkels wordt een witte cirkel getrokken.
Daarbij pakken we meerdere opgaven gecombineerd aan voor een goed functionerende en beheerbare rivier: integraal riviermanagement noemen we dat.
Door het beeld vliegen eerst een aantal zwaluwen, waarna de tekst ‘Integraal Rivier Management’ in beeld verschijnt.
Rivierverruiming kan daarin een verbindende rol vervullen.
Het woord ‘rivierverruiming’ verschijnt in beeld.
Bijvoorbeeld bij de aanpak van de drempel bij Nijmegen.
Dat zit zo: om erosie van de rivierbodem en het ontstaan van drempels tegen te gaan,
kunnen we de rivierbodem ophogen. Dat helpt om het waterpeil bij lage afvoeren hoog te houden,
waardoor schepen blijven varen, de natuur in uiterwaarden niet verdroogt en voldoende zoet water beschikbaar is.
Het beeld gaat terug naar de rivier. We zien een graafmachine die zand in de rivier gooit en daarmee de bodem ophoogt. Terwijl een schip voorbij vaart stijgt het waterpeil en zie je de planten langs de kant groeien en opbloeien. Ook verschijnt er een waterkraan langs de kant waar water uitstroomt.
Nadeel is dat door de opgehoogde bodem en de groeiende natuurlijke vegetatie het water ook bij piekafvoeren hoger komt te staan.
Het begint te regenen en het waterpeil stijgt fors.
Dankzij rivierverruiming, bijvoorbeeld een nevengeul of een langsdam, kan dit water wegvloeien en blijft de waterveiligheid op orde.
Het scherm wordt gedeeld. Links is de rivier te zien met een fuut. Rechts verschijnt een schematische rivier met nevengeul en langsdam. Het waterniveau in het linker scherm daalt sterk.
Een tweede voorbeeld: Voor rijn en Maas zijn tot 2027 diverse KRW-maatregelen voorzien; veelal nevengeulen in de uiterwaarden voor betere waterkwaliteit en natuur.
In beeld verschijnt de dwarsdoorsnede van de rivier. In de uiterwaarden verschijnen nevengeulen.
Wanneer je die slim en voldoende groot aanlegt, werken ze ook als rivierverruiming voor de waterveiligheid.
Het waterpeil stijgt en de rivier stroomt over de dijken.
Dijkverhoging betekent langs de Maas op veel plaatsen een ingrijpende wijziging van landschap en riviersysteem.
Een vrouw kijkt uit het raam en geniet van het uitzicht op de rivier.
Door rivierverruiming kunnen dijken lager gehouden worden. Daarnaast levert rivierverruiming bij de Maas en ook langs Waal en IJssel ruimte om buitendijks te versterken waar dat binnendijks vanwege kosten of draagvlak onmogelijk is.
Een auto komt aanrijden bij een aan de dijk gelegen huis. Langzaam schuift het beeld verder naar rechts waardoor ook de kerk in beeld komt. De dijk wordt buitendijks versterkt waardoor de kerk en het huis behouden blijven.
Ook biedt het langs deze rivieren meer mogelijkheden om te wonen, werken en recreëren.
De rivier komt terug in beeld. Eerst een kale rivier met een vrachtschip maar op de achtergrond komen achtereenvolgens gebouwen, een haven en een zeilboot.
Daarnaast kunnen vrijkomende delfstoffen als klei, zand en grind worden vermarkt middels concessies of ingezet worden voor dijkversterking.
Een graafschip schept zand, grind en klei uit de rivier en plaatst de materialen op het vrachtschip. Het beeld zoomt langzaam uit.
Kortom: we zien veel mogelijkheden om meerdere opgaven in het rivierengebied gezamenlijk aan te pakken en zo te komen tot rivieren die op langere termijn goed blijven functioneren.
Op de voorgrond verschijnt een bouwbord met daarop de tekst ‘Hier werken Rijk en regio samen door integraal riviermanagement’.