Door klimaatverandering neemt de kans op wateroverlast, droogte en hitte toe. De wateroverlast kan leiden tot overstromingen met grote schade. Door extreme hitte ontstaat een toename in sterfgevallen. Het is dus duidelijk dat klimaatverandering risico’s oplevert voor onder andere economie, gezondheid en veiligheid. Als we niets doen, kan de schade oplopen tot minstens 100 miljard euro in de periode tot 2050 (informatie klimaatschadeschatter). De KNMI-klimaatscenario’s – uitgebracht in 2023 – laten zien dat de weersextremen zullen toenemen, met steeds grotere gevolgen. Het is dus van groot belang dat Nederland zich aanpast aan deze veranderingen. Een belangrijke manier om dat te doen is door het klimaatbestendig en waterrobuust inrichten van onze bebouwde en landelijke gebieden. In het Deltaprogramma wordt hieraan gewerkt onder de noemer ‘ruimtelijke adaptatie’. 

Deltabeslissing en Deltaplan

Ruimtelijke adaptatie is een van de drie thema’s in het Deltaprogramma. Het einddoel en de gezamenlijke ambities zijn vastgelegd in de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie. De kern daarvan is dat Nederland in 2050 waterrobuust en klimaatbestendig is ingericht. Het Rijk heeft de inhoud van deze deltabeslissing en het aan klimaatadaptatie gerelateerd ruimtelijk beleid vastgelegd in het Nationaal Waterprogramma (NWP), de Nationale Omgevingsvisie en de Nationale Klimaatadaptatiestrategie (NAS). De uitvoering van de deltabeslissing staat beschreven in het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie. Het is een stapsgewijze aanpak in een cyclisch proces van risicoanalyses tot maatregelen en calamiteitenaanpak. In 2024 is een nieuwe cyclus gestart met updates van handreikingen, stresstesten, risicodialogen en uitvoeringsagenda’s. De organisatie van het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie wordt versterkt door in werkgroepen extra aandacht te geven aan monitoring, de Routekaart Risicodialoog en structurele financiering van maatregelen.  

Gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk werken samen aan een klimaatbestendige en waterrobuuste inrichting van Nederland. De meeste provincies en gemeenten werken actief aan het integreren van klimaatadaptatie in hun omgevingsvisies. In het voorontwerp van de Nota Ruimte benoemt het Rijk de noodzaak om ruimtelijke keuzes te baseren op een toekomstbestendig gebruik van het bodem- en watersysteem. Vanuit het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie werken 45 werkregio’s aan het vertalen van die uitgangspunten naar keuzes en maatregelen. 

Klimaatbestendig inrichten 

Hoe klimaatbestendig de inrichting nu is, is moeilijk meetbaar. Zeker is dat we pas aan het begin staan. Voor een klimaatbestendige inrichting moeten we inzetten op drie lagen: 

  • Handelen bij extremen 
  • Fysieke en technische maatregelen 
  • Ruimtelijke keuzes gebaseerd op toekomstbestendig gebruik van water- en bodemsysteem 

Voor deze drie lagen komen concrete doelen uit het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie. Daarmee kunnen we ook monitoren hoe klimaatbestendig de inrichting is.