Zoetwater
Voldoende zoetwater is cruciaal in ons land, onder meer voor de stabiliteit van dijken, voor natuur en voor de drinkwater- en elektriciteitsvoorziening. Veel economische sectoren zijn afhankelijk van zoetwater, zoals landbouw, scheepvaart en industrie. Deze sectoren hebben een substantieel aandeel in de nationale economie. Voldoende zoetwater is ook van belang voor de volksgezondheid, het leefmilieu in de stad en het tegengaan van bodemdaling.
Het aanbod van zoetwater is niet altijd toereikend voor de vraag. Dat bleek tijdens de langdurige droogteperioden in zomers van 2018 en 2019 ,het voorjaar van 2020 en de zomer van 2022. Op verschillende plaatsen leverde de droogte problemen op. In landbouw- en natuurgebieden ontstond schade door verzilting en gebrek aan zoetwater, in stedelijk en landelijk gebied waren problemen met de waterkwaliteit. Door lage grondwaterstanden was sprake van extra bodemdaling en funderingsschade. Ook de scheepvaart ondervond problemen door lage waterstanden in de rivieren. De verwachting is dat dergelijke droogteperioden in de toekomst vaker optreden, dat blijkt ook uit de klimaatsignalen van het KNMI. De grenzen van het watersysteem komen in zicht. Water en bodem sturend maken in de ruimtelijke inrichting zorgt ervoor dat Nederland in de toekomst leefbaar en klimaatrobuust blijft.
Deltabeslissing en Deltaplan
Zoetwater is een van de drie thema’s in het Deltaprogramma. Het algemene beleid is vastgelegd in de Deltabeslissing Zoetwater. De kern daarvan is Nederland weerbaar maken tegen zoetwatertekorten in 2050. Concrete maatregelen voor de uitvoering van het beleid staan beschreven in het Deltaplan Zoetwater.
Nationale Zoetwaterstrategie
De strategie Klimaatbestendige Zoetwatervoorziening Hoofdwatersysteem is een nieuwe nationale zoetwaterstrategie voor het hoofdwatersysteem. Doelen zijn het water vast te houden, op de juiste plek terecht laten komen (daar waar het nodig is) en zoetwater besparen. De afgelopen jaren is gewerkt aan deze strategie, en de komende jaren wordt deze strategie steeds verder aangescherpt. Het Deltaprogramma maakt de zoetwaterdoelen voor de volgende periode (2028-2033) stapsgewijs concreter. Voor de nieuwe deltabeslissing van 2026 wordt de zoetwaterstrategie ook op een aantal punten herijkt. Het uiteindelijke doel is om Nederland weerbaar te maken tegen watertekort in 2050.
Samenwerking
Het voorkomen van watertekorten lukt alleen als alle overheden en gebruikers van zoetwater zich samen inspannen. Rijkswaterstaat en de waterschappen kunnen de aanvoerroutes van zoetwater verbeteren en voorraden opbouwen. Grote watergebruikers, zoals bedrijven, land- en tuinbouwers en natuurbeheerders, kunnen zich richten op waterbesparing en landgebruik aangepast aan waterbeschikbaarheid.
Leren van droogte
Eind 2018 stelde de minister van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) de Beleidstafel Droogte in, met als doel te leren van de droogte in zomerperiodes (zoals 2018, 2019, 2020 en 2022). In 2019 leverde de beleidstafel een eindrapport op met 46 aanbevelingen. Daarin staat hoe Nederland beter weerbaar kan zijn tegen droogte. De Beleidstafel Droogte bestond uit vertegenwoordigers van alle overheden, de drinkwaterbedrijven (Vewin), het Bestuurlijk Platform Zoetwater (BPZ) en Staf deltacommissaris. De watergebruikers zijn betrokken via het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving.
Kennis en innovatie
Een robuuste zoetwatervoorziening vraagt om nieuwe technieken, werkwijzen en bedrijfsvoering. Daarom zijn onderzoek en innovatie een belangrijk onderdeel van het Deltaprogramma Zoetwater. Als onderdeel van het programma Innovatieve Pilots Klimaatadaptatie Zoetwater zijn meer dan 25 pilots uitgevoerd vanaf 2015. Onderwerpen waren: zoetwaterbronnen beter benutten, zoetwater opslaan en vasthouden en het zuiniger gebruik en slimmer sturen van water.
De kennis over zoetwater blijft up-to-date dankzij de kennisagenda van het Deltaprogramma Zoetwater. Deze kennisagenda wordt jaarlijks geactualiseerd en geeft inzicht in de voortgang en uitkomsten van de programma’s, onderzoeken en pilots die deel uitmaken van het Deltaprogramma Zoetwater. De uitkomsten van onderzoeken en pilots worden gedeeld op kennisdagen en tijdens landelijke en regionale presentaties.
Tijdelijke regeling stimuleren maatregelen tweede fase Deltaprogramma zoetwater
Op 22 juli 2022 is SPUK (specifieke uitkering) Tijdelijke regeling stimuleren maatregelen tweede fase Deltaprogramma zoetwater gepubliceerd in de Staatscourant. Dit betekent dat SPUK-aanvragen per 22 juli kunnen worden aangevraagd. De regeling heeft tot doel om het nemen van maatregelen die bijdragen aan de vergroting van de waterbeschikbaarheid te stimuleren en faciliteren. De regeling kan uitsluitend worden aangevraagd door de zoetwaterregio’s.