Deltaprogramma 2023
De nieuwste wetenschappelijke inzichten en de watersnood in Limburg, Duitsland en België in 2021 laten zien dat klimaatverandering zich – helaas – ook in ons deel van de wereld steeds duidelijker manifesteert in extreme buien, overstromingen, hittegolven, perioden van droogte en zeespiegelstijging. Ze laten ook zien dat de verandering sneller gaat, en dat de gevolgen ingrijpender zijn dan we tot voor kort aannamen. In het nationaal Deltaprogramma staat hoe Nederland zorgt voor goede waterveiligheid, de beschikbaarheid van zoetwater en ruimtelijke adaptatie. In Deltaprogramma 2023 staan de voortgang in de periode 2021-2022 en de geplande maatregelen voor de komende jaren.
Grenzen zijn in zicht
De verbinding tussen korte- en langetermijnopgaven moet sterker. Dat begint met het maken van keuzen in het ruimtelijk domein. Niet alles kan overal en ook niet alles kan op de manier waarop we het nu doen. De grenzen aan het water- en bodemsysteem zijn in zicht en zelfs als op enkele punten bereikt, voor zowel droogte als het opvangen van extreme wateroverlast.
De regio’s moeten de komende jaren grote opgaven invullen, zoals de woningbouw en de energietransitie. Water en bodem zijn daarbij sturend. Ruimtelijke keuzen op basis van water en bodem kunnen de juiste kaders en randvoorwaarden bieden voor wat er lokaal in gebieden moet gebeuren. Alleen op die manier kunnen we Nederland klimaatbestendig en waterrobuust maken. Bij de toedeling van functies aan een gebied is het is belangrijk rekening te houden met de gevolgen van overstromingen, wateroverlast, hitte en droogte.
Advies Signaalgroep
De Signaalgroep adviseert richtlijnen te maken voor het reserveren van ruimte op langere termijn, bijvoorbeeld voor dijken of waterberging. Ook pleit de Signaalgroep voor het stellen van eisen aan bebouwing en de directe omgeving (voor de realisatie van waterbergend vermogen). Tot slot beveelt de Signaalgroep aan na te denken over transformerende strategieën die ingrijpen op systeemniveau en de gebruiksfuncties en ruimtelijke inrichting van een gebied sterk kunnen veranderen. Dat moet gebeuren in aanvulling op de huidige adaptatiestrategieën die zich vooral richten op toenemende aanpassingen van het huidige watersysteem. In het achtergronddocument C is een samenvatting van het advies van de Signaalgroep opgenomen en de reactie van de Deltacommissaris.
Beleidstafel Wateroverlast en Hoogwater
In juli 2021 viel extreme neerslag in een gebied half zo groot als Nederland. Dit leidde tot zware overstromingen en wateroverlast in Limburg, Duitsland, België en Luxemburg. De minister van Infrastructuur en Waterstaat besloot een Beleidstafel Wateroverlast en Hoogwater op te richten, met als doel te leren van de situatie in Limburg. In de eerste rapportage van de beleidstafel staat dat onze watersystemen, ruimtelijke inrichting en crisisbeheersing niet kunnen voorkomen dat wateroverlast ontstaat bij extreme neerslag. Wel is het mogelijk de schade en maatschappelijke ontwrichting te beperken. In het najaar van 2022 verschijnt een tweede, meer verdiepend advies.
Hoogwaterbeschermingsprogramma
Tot 2050 zijn dijkversterkingen nodig over een totale lengte van 1.500 km nodig. Alle primaire waterkeringen worden op dit moment beoordeeld. In 2023 weten we precies hoeveel dijkversterkingen nodig zijn. Het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) heeft nog niet het beoogde realisatietempo. Op dit moment zijn 70 dijkversterkingen met de hoogste urgentie in voorbereiding of in uitvoering. Veel projecten vertragen, bijvoorbeeld door het omgevingsproces, de aandacht voor meekoppelkansen of de impact van corona- of stikstofmaatregelen. Vertraagde projecten kunnen ervoor zorgen dat andere projecten langer moeten wachten. De HWBP-alliantie van waterschappen en Rijkswaterstaat onderkent het probleem en treft hiervoor maatregelen. Bij geen van de betrokkenen staat ter discussie dat alle dijken uiterlijk in 2050 aan de waterveiligheidsnorm voldoen.
Samenhang en verbinding
Nederland staat voor grote transities op het gebied van landbouw, woningbouw en energie. Al deze transi¬ties hangen samen met de doelen van het Deltaprogramma. De zoetwaterregio’s, de werkregio’s van het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie en de gebieden van het nationaal Deltaprogramma hebben een belangrijke rol bij het creëren van samenhang en verbinding tussen de diverse transities en de doelen van het Deltaprogramma.
Via twee briefadviezen adviseerde de deltacommissaris over de woningbouwopgave en klimaatadaptatie. Ook moeten water en bodem sturend worden bij ruimtelijke planvorming. Dat geldt voor de manier van bouwen, maar ook voor de inrichting van gebieden en voor de locatie waar gebouwd gaat worden.
Kennisprogramma Grensoverschrijdende Rivierafvoeren en Afvoerverdeling
De deltacommissaris adviseerde in 2021 tot het opzetten van een Kennisprogramma Grensoverschrijdende Rivierafvoeren en Afvoerverdeling. In het rivierengebied is sprake van hogere piekafvoeren, langere perioden van laagwater en langere perioden van hoogwater. Het is de vraag of de momenteel beschikbare kennis voldoende is om te beoordelen of de deltabeslissingen aangepast moeten worden.
Zeespiegelstijging
De mogelijk versneld stijgende zeespiegel zal op termijn grote impact hebben op de waterveiligheidsopgave en de zoetwatervoorziening. De partners van het Deltaprogramma zijn als onderdeel van het Kennisprogramma Zeespiegelstijging gestart met analyses: hoe houdbaar en rekbaar zijn de bestaande regionale strategieën? Per gebied verkent het Deltaprogramma de gevolgen van extreme zeespiegelstijging, de opties voor de korte en de lange termijn en de mogelijke interactie met de investeringsagenda’s voor duurzame energie, woningbouw, infrastructuur, landbouw en natuur. De eerste resultaten zijn beschikbaar in de tweede helft van 2022.
Programma Integraal Riviermanagement
In dit programma werken Rijk en regio aan een integrale visie op het rivierengebied. In 2021 is gestart met de uitwerking van een toekomstvisie voor twee riviertrajecten. De evaluatie van deze oefening leidde in 2022 tot een herijking van het programma IRM: beleidskeuzen en kaders worden in 2023 vastgelegd in een Programma onder de Omgevingswet (POW). Na vaststelling starten integrale gebiedsuitwerkingen.