Wat is het nationaal Deltaprogramma?

Kiezen, verdelen en aanpassen

Een akkerbouwer in Zeeland die over zijn dorre akkers tuurt en constateert dat zijn uienoogst is gehalveerd. Twee snelwegen die na een hevige regenbui over honderden meters onder water staan. Woningen in Enschede die na een hoosbui midden in de zomer onbewoonbaar worden verklaard omdat het water via de vloer en plinten naar boven is gekomen.  

Het zijn enkele voorbeelden van de gevolgen die mensen nu al ervaren van het klimaat van de toekomst. Een klimaat met hevige regenbuien, langere perioden van droogte en hitte en zout water dat het zoete water voor landbouw en natuur verdringt. 

Nederland heeft een lange traditie in het beheersen van water. Met dijken, sluizen, gemalen en stuwen hebben we ons steeds aangepast aan nieuwe omstandigheden. De gevolgen van klimaatverandering dwingen ons opnieuw in actie te komen. Door aanpassingen in het watersysteem, de ruimtelijke inrichting én het landgebruik kunnen we Nederland weerbaar maken tegen te extreme neerslag en langdurige droogte. 

Doel van het nationaal Deltaprogramma

Nederland moet in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust zijn. Dit betekent dat de waterveiligheid, de zoetwaterbeschikbaarheid en de ruimtelijke inrichting op orde moeten zijn. Alleen dan kan ons land de gevolgen van klimaatverandering goed blijven opvangen. 

Samen met kennisinstituten, bedrijven en maatschappelijke organisaties werkt de overheid op een nieuwe manier aan de delta: 

• Er gelden sinds 2017 nieuwe normen voor waterveiligheid. De overheid kijkt niet alleen naar de kans op een overstroming, maar ook naar de eventuele gevolgen van een overstroming (de risicobenadering). De omvang van de gevolgen bepaalt de hoogte van de norm.  
• De beschikbaarheid van zoetwater voor landbouw, industrie en natuur wordt inzichtelijker. Nederland wordt steeds weerbaarder tegen zoetwatertekort.  
• De ruimtelijke inrichting van Nederland wordt klimaatbestendiger en waterrobuuster. 

Het Deltaprogramma zet een koers uit voor de toekomst. Hoe beschermen we Nederland tegen overstromingen, hoe zorgen we voor voldoende zoetwater? En hoe zorgen we voor een waterrobuuste en klimaatbestendige inrichting? Die koers bestaat uit verschillende onderdelen: 

• Deltabeslissingen: dit zijn nationale kaders die voor heel Nederland gelden.  
• Voorkeursstrategieën: deze geven richting aan de maatregelen op maat voor de gebieden in het Deltaprogramma in Nederland.  
• Deltaplannen: hierin staan concrete maatregelen voor de uitvoering van het beleid en de planning van deze maatregelen.  
• Deltaprogramma: hierin staat de voortgang van de uitwerking en uitvoering van de deltabeslissingen, voorkeursstrategieën en de deltaplannen. Ook voorstellen voor eventuele aanpassingen van de deltabeslissingen en voorkeursstrategieën staan in het jaarlijkse Deltaprogramma, dat op Prinsjesdag uitkomt.  

De Deltabeslissingen

• Deltabeslissing Waterveiligheid: voor de bescherming van mensen en de economie tegen overstromingen vanuit de zee, de grote rivieren en de grote meren. 
• Deltabeslissing Zoetwater: voor het beperken van watertekorten, een goed gebruik van zoetwater en omgaan met tekort. 
• Deltabeslissing Ruimtelijke adaptatie: voor de ontwikkeling van waterrobuuste en klimaatbestendige gebieden, zowel in steden als op het platteland. 
• Deltabeslissing Rijn-Maasdelta: keuzes voor waterveiligheid en zoetwater in de Rijn-Maasdelta. 
• Deltabeslissing IJsselmeergebied: keuzes voor waterveiligheid en zoetwater in het IJsselmeergebied.  

De Beslissing Zand is een aanvulling op de deltabeslissingen. Het omschrijft de doelen en de uitvoering van zandsuppleties in Nederland. Het uitgangspunt van de Beslissing Zand is: ‘Zacht waar het kan, hard waar het moet.’ 

De Deltaplannen

1. Deltaplan Waterveiligheid
2. Deltaplan Zoetwater
3. Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie

Deltawet (sinds 1 januari 2012)

De wettelijke afspraken over het Deltaprogramma staan in de Waterwet. Ook staat in de wet informatie over het Deltafonds en een beschrijving van de rol van de deltacommissaris. 

Deltafonds

Het Rijk financiert de maatregelen van het Deltaprogramma uit het Deltafonds. Andere partners betalen ook mee. Tot 2050 is er in het Deltafonds naar verwachting € PM miljard beschikbaar voor het Deltaprogramma, terwijl er € 32,9 miljard nodig is.   

De opgaven voor een waterrobuust en klimaatbestendig land worden groter en daardoor nemen de kosten toe. De deltacommissaris maakt zich zorgen over de oplopende budgettaire spanning, ook omdat die de uitvoeringskracht verder onder druk zet. Als de budgettaire spanning de komende jaren toeneemt en/of de uitvoeringscapaciteit van de markt een knelpunt blijft, zijn mogelijk ingrijpende keuzes nodig die de effectiviteit van het Deltaprogramma negatief beïnvloeden. 

Deltacommissie

Het kabinet stelde in 2007 een Deltacommissie in, onder leiding van oud-minister Cees Veerman. In 2008 gaf deze commissie advies over de waterveiligheid en zoetwatervoorziening in Nederland. Volgens de commissie is de situatie in Nederland niet acuut, maar wel urgent.  

Veilig wonen, werken en recreëren 

Voordat de commissie de waterveiligheid in Nederland onderzocht, golden afspraken die dateerden uit de jaren zestig. Het was hoog tijd voor nieuwe afspraken. De commissie bestudeerde onderwerpen zoals water, wonen, werken, recreatie, landbouw, natuur, infrastructuur en ruimte. De centrale vraag: hoe blijft Nederland beschermd tegen overstromingen, zoetwatertekorten en extreem weer? Het doel: dat iedereen nu, over 50 jaar én over 100 jaar veilig in Nederland kan wonen, werken en recreëren.  

Aanbevelingen 

Het advies van de commissie bestond uit 12 aanbevelingen, onder andere over de veiligheid van de Nederlandse dijken, de bouw in gebieden met een hogere kans op overstromingen en de bestuurlijke, organisatorische en financiële kanten van maatregelen tegen overstromingen. Het complete advies van de Deltacommissie staat in het rapport ‘Samen werken met water’. Het kabinet nam de aanbevelingen over. Dat resulteerde in het nationaal Deltaprogramma van nu, inclusief deltacommissaris en het Deltafonds.