De overheid werkt aan de bescherming van Nederland, nu en in de toekomst, tegen overstromingen en voldoende zoetwater. Daarnaast werkt de overheid aan een klimaatbestendige en waterrobuuste inrichting van ons land. In het nationaal Deltaprogramma staat hoe we dat doen. Het Rijk, provincies, gemeenten, waterschappen, Rijkswaterstaat en verschillende maatschappelijke organisaties werken samen aan het Deltaprogramma, onder regie van de deltacommissaris. De deltacommissaris is de onafhankelijke regeringscommissaris voor het Deltaprogramma.
Publicaties per Deltaprogramma
Opnieuw leren leven met water
2024 begon met water, heel veel water. Het klimaat van de toekomst, met droge, hete zomers en natte, zachte winters, laat zich nu al zien. De waterbeheerders moesten stevig aan de bak maar de dijken hielden het en het vele water kon op tijd worden afgevoerd. De droge zomers laten zien dat ook het watertekort meer aandacht vraagt. De drinkwatervoorziening staat namelijk onder druk maar ook natuur, bodemdaling, landbouw, scheepsvaart en andere functies ondervinden problemen door droogte.
- Extreme weersomstandigheden gaan steeds vaker voorkomen en worden extremer.
- De zeespiegel stijgt (mogelijk steeds sneller) en de bodem daalt
- Rivierafvoeren veranderen met meer extremen bij hoog- en laagwater
- Het aantal piekbuien neemt toe en ze worden extremer
- De temperatuur stijgt
- Het wordt droger, droogte komt vaker voor en de watervraag stijgt
Het optimaliseren en doorvoeren van slimme verbeteringen in het watersysteem is niet voldoende om de gevolgen van het grilliger wordende klimaat op te vangen. De opgaven voor watertekort, wateroverlast en waterveiligheid nemen flink toe. Bovendien stapelen ze zich op in tijd en ruimte: soms komen ze tegelijk voor, soms volgen ze elkaar snel op. De oplossing ligt in de manier waarop we de ruimte inrichten en gebruiken.
Doel van het nationaal Deltaprogramma
Nederland moet in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust zijn. Dit betekent dat de waterveiligheid, de zoetwaterbeschikbaarheid en de ruimtelijke inrichting op orde moeten zijn. Alleen dan kan ons land de gevolgen van klimaatverandering goed blijven opvangen.
Samen met kennisinstituten, bedrijven en maatschappelijke organisaties werkt de overheid op een nieuwe manier aan de delta:
- Er gelden sinds 2017 nieuwe normen voor waterveiligheid. De overheid kijkt niet alleen naar de kans op een overstroming, maar ook naar de eventuele gevolgen van een overstroming (de risicobenadering). De omvang van de gevolgen bepaalt de hoogte van de norm.
- De beschikbaarheid van zoetwater voor landbouw, industrie en natuur wordt inzichtelijker. Nederland wordt steeds weerbaarder tegen zoetwatertekort.
- De ruimtelijke inrichting van Nederland wordt klimaatbestendiger en waterrobuuster.
Het Deltaprogramma zet een koers uit voor de toekomst. Hoe beschermen we Nederland tegen overstromingen, hoe zorgen we voor voldoende zoetwater? En hoe zorgen we voor een waterrobuuste en klimaatbestendige inrichting? Die koers bestaat uit verschillende onderdelen:
- Deltabeslissingen: dit zijn nationale kaders die voor heel Nederland gelden.
- Voorkeursstrategieën: deze geven richting aan de maatregelen op maat voor de gebieden in het Deltaprogramma in Nederland.
- Deltaplannen: hierin staan concrete maatregelen voor de uitvoering van het beleid en de planning van deze maatregelen.
- Deltaprogramma: hierin staat de voortgang van de uitwerking en uitvoering van de deltabeslissingen, voorkeursstrategieën en de deltaplannen. Ook voorstellen voor eventuele aanpassingen van de deltabeslissingen en voorkeursstrategieën staan in het jaarlijkse Deltaprogramma, dat op Prinsjesdag uitkomt.
De Deltabeslissingen
- Deltabeslissing Waterveiligheid: voor de bescherming van mensen en de economie tegen overstromingen vanuit de zee, de grote rivieren en de grote meren.
- Deltabeslissing Zoetwater: voor het beperken van watertekorten, een goed gebruik van zoetwater en omgaan met tekort.
- Deltabeslissing Ruimtelijke adaptatie: voor de ontwikkeling van waterrobuuste en klimaatbestendige gebieden, zowel in steden als op het platteland.
- Deltabeslissing Rijn-Maasdelta: : keuzes voor waterveiligheid en zoetwater in de Rijn-Maasdelta.
- Deltabeslissing IJsselmeergebied: keuzes voor waterveiligheid en zoetwater in het IJsselmeergebied.
Een aanvulling op de deltabeslissingen is de strategische beslissing Zand. Hierin staat hoe het zand langs de Nederlandse kust ons land op een natuurlijke manier kan beschermen. De overheden nemen de deltabeslissingen en voorkeursstrategieën mee in de eigen wettelijke plannen. Het Rijk heeft de deltabeslissingen vastgelegd in het Nationaal Waterprogramma en waar relevant de Nationale Omgevingsvisie (NOVI). Die plannen hebben doorwerking in ruimtelijke plannen.
Deltawet (sinds 1 januari 2012)
De wettelijke afspraken over het Deltaprogramma staan in de Waterwet. Ook staat in de wet informatie over het Deltafonds en een beschrijving van de rol van de deltacommissaris.
Deltafonds
Het Rijk financiert de maatregelen van het Deltaprogramma uit het Deltafonds. Andere partners betalen ook mee. Tot 2050 is er in het Deltafonds naar verwachting € 28,2 miljard beschikbaar voor het Deltaprogramma, terwijl er € 32,9 miljard nodig is.
De opgaven voor een waterrobuust en klimaatbestendig land worden groter en daardoor nemen de kosten toe. De deltacommissaris maakt zich zorgen over de oplopende budgettaire spanning, ook omdat die de uitvoeringskracht verder onder druk zet. Als de budgettaire spanning de komende jaren toeneemt en/of de uitvoeringscapaciteit van de markt een knelpunt blijft, zijn mogelijk ingrijpende keuzes nodig die de effectiviteit van het Deltaprogramma negatief beïnvloeden.
Deltacommissie
Het kabinet stelde in 2007 een Deltacommissie in, onder leiding van oud-minister Cees Veerman. In 2008 gaf deze commissie advies over de waterveiligheid en zoetwatervoorziening in Nederland. Volgens de commissie is de situatie in Nederland niet acuut, maar wel urgent.
Veilig wonen, werken en recreërenVoordat de commissie de waterveiligheid in Nederland onderzocht, golden afspraken die dateerden uit de jaren zestig. Het was hoog tijd voor nieuwe afspraken. De commissie bestudeerde onderwerpen zoals water, wonen, werken, recreatie, landbouw, natuur, infrastructuur en ruimte. De centrale vraag: hoe blijft Nederland beschermd tegen overstromingen, zoetwatertekorten en extreem weer? Het doel: dat iedereen nu, over 50 jaar én over 100 jaar veilig in Nederland kan wonen, werken en recreëren.
Aanbevelingen
Het advies van de commissie bestond uit 12 aanbevelingen, onder andere over de veiligheid van de Nederlandse dijken, de bouw in gebieden met een hogere kans op overstromingen en de bestuurlijke, organisatorische en financiële kanten van maatregelen tegen overstromingen. Het complete advies van de Deltacommissie staat in het rapport ‘Samen werken met water’. Het kabinet nam de aanbevelingen over. Dat resulteerde in het nationaal Deltaprogramma van nu, inclusief deltacommissaris en het Deltafonds.