Maatregelen Hoge Zandgronden

De maatregelen voor de hoge zandgronden zijn in detail uitgewerkt in de Deltaplannen voor Waterveiligheid, Zoetwater en Ruimtelijke adaptatie.

Mijlpalen 2015-2021

De afgelopen jaren is hard gewerkt aan de opgaven voor de hoge zandgronden. Een greep uit de mijlpalen:

• De afgelopen zes jaar voerden provincies, waterschappen, gemeenten en andere partners meer dan 300 projecten uit op de Hoge Zandgronden Zuid en Oost. De grondwatervoorraad is vergroot en watergebruik beperkt. 
• Rijkswaterstaat bracht de capaciteit van de Noordervaart op orde voor waterinlaat naar het Brabants en Limburgse kanalenstelsel. De waterschappen verbeterden het achterliggende regionale watersysteem, zodat het aangevoerde water de ‘haarvaten’ kan bereiken.
• In het droge jaar 2018 ontstond grootschalige schade aan natuur, historisch groen en landbouwgewassen op de hoge zandgronden. De eerder uitgevoerde maatregelen bleken echter wel effectief te zijn. Vooral de kleinschalige maatregelen in natuurgebieden (zoals het dempen van sloten) en in het omliggende landbouwgebied (zoals peilgestuurd draineren, waterconservering in boerensloten en beekherstel) zijn een eerste stap naar systeemherstel. Zonder deze maatregelen was de schade door droogte in 2018 groter geweest.
• In 2021 stelden de regio’s Oost- en Zuid-Nederland nieuwe werkprogramma’s op voor de tweede fase. De nieuwe programma’s borduren voort op de aanpak uit de eerste fase, met maatregelen in drie hoofdcategorieën: watersysteem aanpassen, watergebruik aanpassen en landgebruik aanpassen. 
• De lopende projecten uit de eerste fase zijn in de regio Oost voor 89 procent afgerond, in de regio Zuid voor 93 procent (op 1 januari 2022).
• Ook in de regio Noord is een maatregelenpakket opgesteld voor de tweede fase (2022-2027).

Plannen 2022-2027

De komende jaren staan veel projecten en activiteiten op de agenda voor het uitvoeren van de strategie voor de hoge zandgronden. Met het nieuwe coalitieakkoord is er nog meer urgentie om maatregelen in de beekdalen integraal uit te werken en uit te voeren. Het optimaliseren van het watersysteem is niet meer voldoende; er is een grondige transitie noodzakelijk om de hoge zandgronden toekomstbestendig te maken.

De afgelopen jaren lag het accent op het benutten van kansen en ‘geen-spijtmaatregelen’. De komende periode staat in het teken van het uitbreiden en verbinden van maatregelen.

De maatregelen voor de komende jaren bestaat onder meer uit:

• Flexibel peilbeheer in het hoofdwatersysteem van de regionale waterbeheerders;  
• Beekherstel en herprofilering van leggerwaterlopen; 
• Regelbare- en onderwaterdrainage; 
• Verminderen van lokale ontwatering en waterafvoer; 
• Afkoppelen verhard oppervlak naar bergings- of infiltratievoorziening; 
• Verbeteren bodemstructuur; 
• Gerichte watergeefsystemen;  
• Bedrijfsgerichte stimuleringsplannen; 
• Aanpassing grondgebruik: functie veranderen in ruimte voor water;  
• Gebiedsgericht werken aan het vasthouden van zoetwater en/of het zuinig omgaan met water met alle belanghebbenden; 
• Naaldbos omzetten in heide- of loofbos. 

Het vasthouden van water in de bodem en waterlopen helpt tegen droogte en wateroverlast. Ook bevordert het de waterkwaliteit. Water vasthouden gebeurt in nauw overleg met betrokken partners. Er is ook afstemming over het uitvoeren van andere opgaven, zoals de energietransitie, de agrarische transitie, het omgevingsbeleid en opgaven voor economie, leefbaarheid en gezondheid.

De maatregelen krijgen per gebied een passende uitwerking op de hoge zandgronden in Zuid, Oost- en Noord-Nederland.

Kennis en onderzoek

Het onderzoek naar de ontwikkelingen op de hoge zandgronden voor de periode 2022-2027 staat in de Kennisagenda van het Deltaprogramma. De regio’s Zuid en Oost werken aan deze vragen in het kennisprogramma TKI-KLIMAP (het vervolg van Lumbricus, het onderzoeksprogramma voor een klimaatrobuust bodem- en watersysteem). De regio’s Zuid en Oost vertalen de KNMI-scenario’s en de nationale knelpuntenanalyse naar de regio Hoge Zandgronden.