Maatregelen IJsselmeergebied

Deltaplannen voor Waterveiligheid, Zoetwater en Ruimtelijke adaptatie omvatten tal van maatregelen en projecten die specifiek betrekking hebben op het IJsselmeergebied.

Mijlpalen 2018-2024

De afgelopen zes jaar zijn veel maatregelen uitgevoerd in het IJsselmeergebied. Een aantal mijlpalen: 

• In 2024 volgt een stresstest om nieuwe inzichten te geven in wat er nodig is om de ambitie van eens in de twintig jaar watertekort in het IJsselmeergebied te halen. De resultaten worden eind 2024 verwacht. 
• Zestig partijen hebben de Agenda IJsselmeergebied 2050 ondertekend, bedoeld om het IJsselmeergebied klaar te maken voor de toekomst. De agenda gaat niet alleen over watergerelateerde onderwerpen, maar ook over ruimtelijke kwaliteit en cultuurhistorie, de energietransitie, recreatie en toerisme en verstedelijking. Het Bestuurlijk Platform IJsselmeergebied coördineert de uitvoering van de agenda. In 2024 is de nieuwe samenwerkingsovereenkomst getekend. 
• In oktober 2023 presenteerde de minister van Infrastructuur en Waterstaat de brief Buitendijks bouwen in het Markermeer en IJsselmeergebied. De inzet is dat alleen buitendijks gebouwd mag worden voor projecten die binnendijks niet te realiseren zijn. Daarmee blijft alleen nog ruimte voor kleinschalige watergebonden activiteiten aan de randen van de meren.
• In 2023 hebben de waterschappen en Rijkswaterstaat de werkwijze aangepast voor de manier waarop ze omgaan met nieuwe partijen die water vragen. Dat zorgt voor een eenduidige beoordeling van aanvragen. Bovendien is het de bedoeling om hiermee te voorkomen dat de watervraag toeneemt.
• In 2022 hebben Rijkwaterstaat, waterschapen en provincies voor het IJsselmeergebiewd nieuwe afspraken gemaakt over de waterverdeling bij schaarste. Deze afspraken hebben onder meer geleid tot intensiever overleg met watergebruikers. Ook wordt in beeld gebracht wat de regionale zoetwatervraag is en welke opties er in het IJsselmeergebied zijn om daaraan bij te dragen. 
• Begin 2022 ondertekenden 17 partijen een bestuursovereenkomst als uitkomst van het proces Actualisatie Waterverdeling Regio IJsselmeergebied. De regio geeft invulling aan de aanbeveling van de Beleidstafel Droogte over regionale uitwerking van de verdringingsreeks en de bestuurlijke borging daarvan. Het proces leidde tot meer inzicht en meer begrip tussen betrokken partijen.
• Eind 2021 startte Rijkswaterstaat met het verkennen van anti-verziltingsmaatregelen bij de Afsluitdijk. De maatregelen richten zich op een betere zoutbeheersing, met oog voor locatie-specifieke aspecten met betrekking tot de scheepvaart en de ecologie. In 2022 en 2023 is het beheer van de schutsluizen aangepast om verzilting beter te beheersen. Onderzoek voor extra maatregelen bij de schut- en spuisluizen loopt nog. De resultaten voor Den Oever worden in 2024 verwacht, die voor Kornwerderzand in 2025.
• In 2020 zijn belangrijke bestuurlijke afspraken gemaakt over de zoetwaterverdeling. Concrete producten zijn de studie Joint Fact Finding IJsselmeergebied en de  Watervraagprognosetool. Hiermee heeft het Bestuurlijk Platform IJsselmeergebied enkele belangrijke aanbevelingen van de Beleidstafel Droogte uitgewerkt.
• Sinds 2020 voldoet de Houtribdijk tussen Enkhuizen en Lelystad aan de nieuwe normen voor de waterveiligheid. 
• De Integrale Studie Waterveiligheid en Peilbeheer IJsselmeergebied is op 18 juni 2019 aangeboden aan de Tweede Kamer. De studie heeft scenario’s voor het peilbeheer op lange termijn (2050-2175) in beeld gebracht. De resultaten geven handvatten voor de waterafvoer, de waterveiligheid en het peilbeheer na 2050. 
• In 2018 zijn de werkzaamheden aan de Afsluitdijk gestart. De kering is over de hele lengte versterkt en beide sluiscomplexen hebben een stormvloedkering gekregen. Bij het sluiscomplex bij Den Oever zijn extra spuisluizen en twee grote pompgemalen in aanbouw om meer water naar de Waddenzee te kunnen afvoeren.  
• Sinds 2018 hanteert Rijkswaterstaat in de zomer een flexibel waterpeil in het IJsselmeer en het Markermeer. Dat kan ‘s zomers een extra zoetwatervoorraad opleveren van 400 miljoen kubieke meter. 

Plannen 2025-2026

De komende jaren staan verschillende projecten en activiteiten op de agenda voor de uitvoering van de Deltabeslissing en de strategie voor het IJsselmeergebied. Enkele bijzonderheden en verwachtte mijlpalen voor de periode tot 2026 zijn: 

• Uiterlijk in 2026 wordt de versterkte Afsluitdijk opgeleverd. De versterkte dijk heeft een grotere spuicapaciteit en nieuwe pompcapaciteit. 
• In het IJsselmeergebied is de doelstelling ‘Klimaatbestendig en waterrobuust in 2050’ een focuspunt. In 2026 wordt onderzoek afgerond waarin voor zoetwater is verkend welke aanvullende maatregelen nodig zijn voor het klimaatbestendig houden van het IJsselmeergebied, waaronder ook maatregelen gericht op ruimtelijke aspecten. Ook is dan helder in beeld hoe in extreem droge perioden voldoende water naar het Markermeer kan stromen. 
• De komende jaren gaat de optimalisering van het regionale watersysteem verder. Dat gebeurt onder meer met integrale gebiedsprogramma’s voor beekherstel, een aanpak voor de zandgronden en flexibel peilbeheer. 
• De regio blijft inzetten op waterbewustzijn en waterbesparing bij de gebruikers. 
• In het kader van de Programmatische Aanpak Grote Wateren worden inrichtingsmaatregelen uitgevoerd om ecologische waarden te herstellen of ontwikkelen, in afstemming met de maatregelen uit het Deltaprogramma. 

Integraliteit

• Alle partijen pakken de drie opgaven van het Deltaprogramma in samenhang aan en waar mogelijk in verbinding met andere thema’s, zoals klimaatmitigatie, circulaire economie en andere transities. Dat is afgesproken in de Agenda IJsselmeergebied 2050.
• Aanvullend heeft het Platform IJsselmeergebied een methodiek ontwikkeld om initiatieven die de doelen van het IJsselmeergebied raken voor het gebied als geheel te kunnen beoordelen: het IJsselmeerkompas. Dit kompas wordt ook toegepast voor vraagstukken in het Deltaprogramma.